Implikasi Akta Perkhidmatan
Kewangan Islam 2013 ke Atas Industri Takaful di Malaysia: Tumpuan kepada Tadbir
Urus Syariah
AHMAD BASYIR BIN YAAKUB
ABSTRAK
Industri Takaful telah diwujudkan
di Malaysia dalam menyahut seruan kerajaan untuk menjadikan Malaysia sebagai
sebuah hub dalam Industri Kewangan Islam.Beberapa peruntukan undang-undang
telah diperkenalkan dalam memastikan kelancaran pelaksanaan Industri Takaful seperti
Akta Takaful 1984, Akta Bank Negara Malaysia 2009 dan Akta Perkhidmatan
Kewangan Islam 2013. Artikel ini akan membincangkan kesan peruntukkan
perundangan tersebut dalam aspek tadbir urus syariah Industri Takaful di Malaysia.Kajian
ini menggunakan pendekatan tinjauan dokumen yang mana terbahagi kepada empat
bahagian. Pertama,pengenalan kepada kajian. kedua, penjelasan metodologi
kajian. ketiga, menyentuh mengenai peranan Majlis Penasihat Syariah dan
kedudukan dalam Ijtihad berkaitan kewangan Islam. Keempat perbincangan
implikasi Akta Takaful 1984, Akta Bank Negara Malaysia 2009, dan Akta
Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 dalam tadbir urus syariah Industri Takaful di
Malaysia. Kesimpulan awal mendapati perlunya kepada perubahan perundangan dalam
Industri Takaful untuk memastikan kecukupan kerangka perundangan selaras dengan
perubahan masa operasi Industri Takafulyang telah bertapak selama 30 tahun
lamanya.
Kata Kunci :Implikasi;Kewangan Islam;
Tadbir urus Syariah
ABSTRACT
Takaful Industry
has been established in Malaysia responding the government call in creating Malaysia
to be a hub for Islamic Financial Industry. Several law allocations were
introduced to ensure smoothness for Takaful Industry implementation such as
Takaful Act 1984, Central Bank of Malaysia Act 2009 and Islamic Financial
Services Act 2013. This article will analyze the effects of allocating law
regulations in governing aspect to the syariah takaful industry in Malaysia.
This research will use documental review approach in which divided into four
sections. Firstly, research introduction. Secondly, research methodology
explanatory. Thirdly, conceptual clarification on the role of syariah advisory
council and the level of ijtihad
relating to Islamic financial. Lastly, the implication discuss on Takaful Act
1984, Central Bank of Malaysia Act 2009 and Islamic Financial Services Act 2013
regulating the syariah takaful industry in Malaysia. Preliminary conclusion
suggested the need for legislative changes in the takaful industry to ensure
sufficiency of legal structure conformable with the takaful industry operation
time change that has set its foot for 30 years in duration.
Keyword: Implication;
Islamic Financial; Syariah Governance
PENGENALAN
Pembangunan
Industri Takaful di Malaysia pada awal tahun 1980an didorong oleh keperluan
semasa masyarakat Islam pada ketika itu yang mana mereka inginkan sebuah
insuran yang lebih Islamik serta memenuhi keperluan syariah selain dari insuran
sediada iaitu insuran berbentuk konvensional. Ia juga diwujudkan bagi melengkapkan
operasi Perbankan Islam yang ditubuhkan pada tahun 1983, penubuhan Industri
takaful juga boleh dikatakan diwujudkan di Malaysia bagi menyahut seruan
kerajaan selama ini untuk menjadikan Malaysia sebagai sebuah hub dalam Industri
Kewangan Islam. Peruntukan perundangan yang berkaitan telah diperkenalkan dalam
memastikan kelancaran pelaksanaan Industri Takaful seperti Akta Takaful 1984, Akta
Bank Negara Malaysia 2009 dan Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013. Bermulanya
Industri Takaful di Malaysia iaitu pada tahun 1982 setelah wujud dan
tertubuhnya pasukan petugas khas untuk mengkaji potensi dan daya maju syarikat
insuran secara Islam di Malaysia. Ini kemudianya di ikuti dengan tertubuhnya
Perbadanan Syarikat Takaful Malaysia Berhad pada Nov 1984 dan seterusnya Akta Takaful
1984 dan digezetkan pada Nov1984. Syarikat Takaful Malaysia Berhad (STMB) merupakan
syarikat yang pertama berjaya memulakan operasinya pada Ogos 1985. Bank Negara Malaysia telah diberi
tanggungjawab mengawalselia Industri Takaful pada Mei 1988. Setelah begitu lama
beroperasi Takaful Malaysia telah berkembang pesat dan mengalamai berbagai
perubahan dalam operasinya termasuklah beberapa perubahan berkaitan peruntukkan
perundangan dalam tadbir urus syariah Industri Takaful. Secara umumnya proses
tadbir urus syariah dalam syarikat Industri Takaful di Malaysia banyak
melibatkan pihak-pihak atasan iaitu termasuklah lembaga pengarah, pegawai
pengurus kanan, pegawai bahagian syariah dan lain-lain kakitangan yang terlibat
dalam pematuhan syariah. Makalah ini lebih memfokuskan kepada system tadbir
urus syariah yang meliputi Majlis Penasihat Syariah Bank Negara Malaysia dalam
peruntukan undang-undang Islam dan ijtihad berkaitan kewangan Islam. Makalah
ini juga akan membincangkan perkara yang berkaitan dengan tugas jawatankuasa syariah
yang di pertanggungjawabkan kepada mana-mana syarikat yang mengendalikan
syarikat takaful (SPT) dalam ruang lingkup Industri Takaful sahaja. Perbincangan
dan kajian ini adalah bertujuan untuk melihat kepada implikasi Akta Takaful
1984, Akta Bank Negara Malaysia 2009 dan Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013dalam
tadbir urus syariah Industri Takaful di Malaysia.
METODOLOGI KAJIAN
Makalah
ini menggunakan pendekatan tinjauan kepada dokumen yang mana terbahagi kepada
empat bahagian iaitu pengenalan, penjelasan metodologi kajian, Peranan Majlis
Penasihat Syariah dan kedudukan Majlis Penasihat Syariah dalam ijtihad
berkaitan kewangan Islam serta perbincangan terhadap implikasi Akta Takaful 1984,Akta
Bank Negara Malaysia 2009 dan Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 dalam
tadbir urus syariah Industri Takaful di Malaysia. Kepentingan melakukan
tinjauan atau rujukan terhadap dokumen bertujuan mendapatkan apa-apa pembuktian
dari sumber yang berbentuk dokumen. Sumber perundangan bertulis merupakan dokumen
yang terpenting untuk menentukan segala peranan dan fungsi gerak kerja tadbir
urus syariah dalam Industri Takaful. Myers (2009) menjelaskan bahawa metod
trigulasi yang dijalankan melalui penelitian terhadap pelbagai sumber data untuk
menjelaskan sesuatu kajian. Metod trigulasi ini digunakan melalui kepelbagaian
maklumat daripada sumber rujukan jurnal-jurnal yang berkaitan dan merujuk
kepada keputusan penghakiman beberapa kes sebelum ini yang berkaitan dengan syarikat
pengendali takaful di Malaysia.
RANGKA KERJA PERUNDANGAN INDUSTRI
TAKAFUL
Sebuah
jawatankuasa telahpun ditubuhkan oleh pihak kerajaan pada tahun 1982 bagi
mencari satu jalan penyelesaian alternative terhadap syarikat insuran agar ia beroperasi
mengikut undang-undang syariah. Akta Takaful telah diluluskan oleh parlimen
pada tahun 1984. Akta Takaful 1984 adalah merupakan sumber rujukan utama
undang-undang takaful yang pertama di Malaysia manakala yang menjadi asas
kepada pembentukan Akta Takaful Malaysia ialah berdasarkan Akta Insurans tahun
1963. Rujuk Seksyen 53 Akta Takaful Malaysia 1984 yang mana menghendaki setiap pengendali
takaful membentuk jawatankuasa syariah masing-masing. Akta inilah yang
menetapkan segala peruntukan undang-undang di Malaysia dalam setiap perniagaan
yang berkaitan dengan takaful. Undang-undang am mempengaruhi takaful meliputi
prinsip-prinsip am kontrak dimana mesti ada Ijab (tawaran) dan Qabul (penerimaan)
dan juga pengeluaran nota perlindungan atau nota perlindungan sementara (yang
mana berkenaan) kerana sijil takaful adalah satu kontrak yang mengikat semua pihak.
Pertimbangan atau balasan yang wujud dalam kontrak ini ialah peserta membuat
bayaran premium atau sumbangan secara berkala, sementara Syarikat Pengendali Takaful
(SPT) menjanjikan bayaran ideminiti kepada peserta atau pihak yang
diinsurankan. Perlaksanaan Akta Takaful 1984 ini dilengkapkan dengan pengenalan
peraturan takaful dimana Bank Negara Malaysia (BNM) menyatakan dengan
terperinci tentang keperluan-keperluan mandatori dan apa-apa yang terkandung dalam
peruntukan tertentu di bawah akta berkenaan.[1]
MAJLIS PENASIHAT SYARIAH DAN
JAWATANKUASA SYARIAH DALAMAN SYARIKAT PENGENDALI TAKAFUL
Majlis
Penasihat Syariah diwujudkan untuk mengawasi dan memastikan pelaksanaan prinsip
syariah dalam perkhidmatan kewangan Islam oleh penyedia perkhidmatan di bawah kawal selia Bank Negara
Malaysia.[2]Majlis
ini berperanan sebagai penasihat kepada Bank Negara Malaysia (BNM) dalam perkara
yang berkaitan dengan syariah[3]. Di bawah Akta ini, Majlis di
wujudkan di bawah Akta Bank Negara Malaysia (1958) dikekalkan dengan ahlinya
yang dilantik oleh Menteri Kewangan. Pelantikan ahli majlis yang baharu akan
dilakukan oleh Yang di-Pertuan Agong. Jika timbul sebarang persoalan berkaitan
dengan syariah dalam mana-mana prosiding mahkamah atau penimbangtara yang berkaitan
dengan urusan kewangan Islam, pihak mahkamah atau penimbangtara perlu
mengemukakan apa-apa persoalan tersebut kepada majlis untuk mendapatkan suatu keputusan.
Keputusan yang dibuat oleh Majlis Penasihat Syariah wajib dipatuhi.[4] Setiap Institusi kewangan Islam khususnya takaful dan
perbankan Islam haruslah segera bertindak menubuhkan Majlis Pengawasan Syariah
masing-masing. Perkara ini berdasarkan undang-undang di bawah seksyen 53A dan
54 Akta Takaful 1984, seksyen 3(5) (b) Akta Bank Islam 1983, seksyen 124 (7)
Akta Bank dan Institusi Perbankan 1989 dan bahagianVII (1) 51–58, Akta Bank
Negara Malaysia 2009.Majlis penasihat yang dilantik adalah bertanggungjawab
untuk menasihati dan memastikan operasi institusi kewangan Islam menepati rukun
dan syarat syariah termasuklah dalam perniagaan dan pembangunan takaful serta
produk perbankan Islam. Majlis bolehlah dianggap sebagai institusi Ijmak
cendikiawan moden yang memainkan peranan penting bagi Institusi kewangan Islam
di Malaysia. Keputusan adalah di bawah bidang kuasa majlis untuk menentukan
kesahihan dan ke-Islaman sesuatu produk, dokumen dan operasi kewangan Islam
mengikut syarak.[5]
Majlis Penasihat Syariah Bank Negara Malaysia (BNM) dan Jawatan kuasa
Syariah dalaman Syarikat Pengendali Takaful (SPT) adalah memainkan peranan yang
amat peting bagi memastikan operasi syarikat kewangan Islam dan takaful berjalan
lancar berdasarkan syariat Islam dalam erti kata lain ia adalah patuh Syariah.
Secara dasarnya Majlis Penasihat Syariah Bank Negara Malaysia (BNM) mempunyai
kuasa mengeluarkan resolusi dan keputusan berkaitan dengan pematuhan syariah
yang perlu dipatuhi dan dijadikan garis panduan untuk memastikan pematuhan
syariah dalam Industri kewangan Islam termasuklah (SPT). Secara keseluruhannya,
setiap isu dan permasalahan yang berkaitan dengan syariah dalam kewangan Islam
samada berlaku di peringkat Bank Negara Malaysia mahupun di peringkat dalaman Syarikat
Pengendali takaful (SPT) memerlukan sokongan, saling nasihat dan menasihati
antara satu sama lain serta bertukar pandangan untuk mengukuhkan aspek
pematuhan syariah dalam industri kewangan Islam[6].
Akta Bank Negara Malaysia 1958 dan Akta Takaful 1984 telah dipinda pada tahun
2003 untuk mengukuhkan lagi peranan Majlis Penasihat Syariah. Pindaan ini
memberi pengiktirafan kepada majlis sebagai sebuah badan yang berwibawa yang
mempunyai hak ke atas perkara-perkara Syariah yang berkaitan dengan
Takaful. Status majlis telah dinaikkan taraf sebagai badan rujukan oleh
mahkamah di Malaysia berhubung isu-isu Syariah yang berkaitan dengan kes
Takaful. Untuk memainkan peranannya dengan lebih berkesan lagi MPS beroperasi
sebagai sebuah badan bebas yang berintegriti tinggi. Terdapat perbezaan antara
MPS dengan badan-badan Syariah yang bertindak sebagai penasihat dalam
industri Takaful. Badan Syariah dalam industri Takaful dikenali sebagai
Jawatankuasa Syariah (JS) dan memainkan peranan sebagai pelengkap kepada MPS
Bank Negara Malaysia. Pada April 2005 BNM telah mengeluarkan Garis Panduan
mengenai Tadbir Urus Jawatankuasa Syariah dalam Institusi Kewangan Islam, antara
objektif garis panduan ialah menetapkan kaedah, peraturan dan prosedur
penubuhan Jawatankuasa Syariah, menentukan peranan, skop tugas dan tanggungjawab
Jawatankuasa Syariah, menentukan hubungan dan pengaturan kerja antara
Jawatankuasa Syariah dengan MPS Bank Negara Malaysia.Garis panduan ini
memerlukan setiap Pengendali Takaful untuk menubuhkan Jawatankuasa Syariah
selaras dengan Seksyen 30 pada IFSA 2013. Garis panduan terperinci mengenai
tadbir urus (JS) termasuklah cara pelantikan keahlian iaitu Lembaga Pengarah
atas cadangan Jawatankuasa Pencalonan hendaklah melantik ahli-ahli (JS) dan
hendaklah mendapat kebenaran bertulis terlebih dahulu dari Bank Negara Malaysia
manakala tempoh sah pelantikan ahli (JS) adalah selama tempoh 2 tahun dan setiap
ahli (JS) yang dicadangkan mestilah sekurang-kurangnya mempunyai sama ada kelayakan
atau pengetahuan, kepakaran atau pengalaman dalam bidang Perundangan Islam (usul
al-fiqh) dan juga Undang-undang urus niaga komersil Islam (fiqh
al-mu'amalat). Walaubagaimanapun kelayakan atas kertas bukanlah mandatori
selama mana calon mempunyai kepakaran atau pengalaman dalam bidang tersebut. Komposisi
(JS) hendaklah terdiri daripada sekurang-kurangnya lima (5) orang ahli dan
seorang darinya sekurang-kurangnya seorang yang mempunyai pengetahuan dalam Syariah,
yang berkhidmat sebagai urusetia kepada (JS) akan tetapi harus diingat
bahawa sekatan dan larangan di bawah Seksyen 16B (6) Akta Bank Negara Malaysia
1958 yang mana pengendali takaful tidak dibenarkan melantik mana-mana ahli Majlis
Penasihat Syariah untuk berkhidmat dalam (JS), ahli (JS) juga tidak boleh
terlibat atau turut serta dalam pengurusan Pengendali Takaful.
IJTIHAD BERKAITAN KEWANGAN ISLAM OLEH MAJLIS PENASIHAT SYARIAH BNM
DAN JAWATANKUASA SYARIAH SYARIKAT PENGENDALI TAKAFUL
Selain dua
sumber utama iaitu al-Quran dan al-Sunnah, MPS juga memutuskan untuk menerima
pakai sumber-sumber sokongan dan manhaj perundangan Islam yang lain seperti
ijmak, qiyas, maslahah, istishsan, istishab, sadd zari`ah, `urf, maqasid
syari`ah, siyasah syar`iyyah, ta’wil, istiqra’, talfiq dan lain-lain yang telah
diterima pakai dalam perundangan Islam. Ini bersandarkan kepada hadis
Rasulullah s.a.w. ketika Baginda melantik Muaz untuk menjadi kadi di Yaman. Rasulullah
telah bertanya kepada Muaz tentang beberapa prinsip penting. Sabda Nabi s.a.w.:
“Wahai Muaz, apakah rujukan kamu dalam memutuskan sesuatu keputusan?” Muaz
menjawab bahawa beliau akan merujuk kepada al-Quran. Kemudian Rasulullah s.a.w.
menyoal lagi: “Bagaimana jika perkara yang dihukum tidak terdapat dalam
al-Quran?” Muaz menjawab bahawa beliau akan merujuk kepada sebarang keputusan
yang pernah diputuskan oleh Rasulullah s.a.w. Kemudian Rasulullah s.a.w.
bertanya lagi:“Bagaimana sekiranya perkara tersebut tidak pernah aku putuskan?”
Lalu Muaz menjawab bahawa beliau akan berijtihad menggunakan pemikiran serta kebijaksanaannya
untuk membuat keputusan. Cara Muaz menangani segala persoalan yang memerlukan
keputusan hukum telah direstui oleh Rasulullah s.a.w. dengan sabda Baginda:
“Segala puji bagi Allah s.w.t. yang telah memberi petunjuk kepada Rasulullah
dan utusan Rasulullah (Muaz).”[7]
Dalam setiap Resolusi atau keputusan yang dikeluarkan oleh Majlis Penasihat
Syariah Bank Negara Malaysia (BNM) adalah dianggap sebagai satu keputusan Ijtihad
secara kolektif. Walaubagaimanapun resolusi dan keputusan Majlis Penasihat
Syariah (BNM) bukan merupakan fatwa dalam pentadbiran undang-undang Islam di
Malaysia. Ini berikutan fatwa hanya boleh dikeluarkan oleh Jawatankuasa Fatwa
Majlis Kebangsaan bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia dan Jawatankuasa Fatwa
Negeri-negeri dan fakta-fakta yang diputuskan ini perlu digazetkan terlebi dahulu
sebelum di kuatkuasakan[8]. Kepakaran
Majlis Penasihat Syariah (BNM) turut dibantu oleh Jawatankuasa Syariah di
peringkat Syarikat Pengendali takaful (SPT) dalam membuat resolusi dan
keputusan mengenai pematuhan syariah dalam kewangan Islam. Oleh yang demikian,
resolusi, keputusan dan pandangan yang dikeluarkan boleh dianggap sebagai ijma’
dalam perkara berkaitan penentuan hukum dalam kewangan Islam. Perkataan
Ijma’ adalah istilah dalam bahasa Arab yang merujuk kepada
persetujuan sebulat suara di kalangan mujtahidun selepas kewafatan Nabi
Muhammad (saw)[9].Tetapi,
setakat mana kebenaran sesuatu hukum dikategorikan sebagai apa yang diijmakkan
adalah sesuatu yang sukar kerana luasnya wilayah Islam dan wujudnya pelbagai
aliran pemikiran di kalangan umat Islam. Oleh itu sebahagian besar ulama
berpandangan, ijmak yang sebenarnya hanya berlaku pada zaman sahabat Rasulullah
s.a.w. sebelum mereka keluar berpindah ke wilayah lain dan dakwaan ijmak
selepas zaman tersebut adalah sesuatu yang agak sukar diterima.[10] Menurut
Zaydan (1969), ijma’adalah sumber fiqh yang diperakui
kesahihannya dan wajib diterima sebagai hukum. Proses ijma’ dalam
penentuan hukum ini diperlukan untuk menentukan hukum-hukum dalam permasalahan
syariah pada masa kini. Keperluan terhadap penentuan sesatu hukum oleh Majlis
Penasihat Syariah Bank Negara Malaysia (BNM) dan Jawatankuasa Syariah Syarikat
Pengendali Takaful (SPT) disebabkan adanya isu-isu permasalahan syariah semasa
yang timbul dalam industri kewangan Islam yang memerlukan kepada resolusi dan
keputusan syariah. Keputusan Majlis Penasihat Syariah BNM juga telah diterima
dalam kes Mohd Alias Ibrahim v RHB Bank Berhad & Anor [2011] 4 CLJ 654[11]. sebagai pendapat pakar.Dalam kes ini
pihak Plaintif telah menandatangani perjanjian jual beli untuk membeli hartanah
yang terletak dalam Projek Kota Warisan (‘tanah tersebut’) dan perjanjian
bangunan untuk membina dan menyiapkan rumah berkembar atas tanah tersebut. Pada
29 Januari 2004, defendan pertama telah memberikan kepada plaintif kemudahan
Bai Bithaman Ajil dan kemudahan talian wang tunai (perjanjian kemudahan
tersebut) untuk membiayai projek pembinaan tersebut. Pada 8 Mac 2005, kesemua
aset, hak dan liabiliti defendan pertama berkaitan perniagaan perbankan Islam
diberikan kepada defendan kedua. Plaintif kemudian telah memulakan tindakan
terhadap defendan-defendan menuntut, antara lain, deklarasi bahawa perjanjian
kemudahan bertarikh 29 Januari 2004 yang dimasuki antara plaintif dan
defendan-defendan adalah terbatal dan tidak boleh dikuatkuasakan dan ganti rugi
untuk pelanggaran perjanjian kemudahan beserta faedah dan kos. Pada 18 Mei 2010
permohonan defendan pertama di bawah A 18k 19 Kaedah-Kaedah Mahkamah Tinggi
1980 untuk membatalkan tuntutan plaintif telah ditolak. Walau bagaimanapun,
semasa permohonan pembatalan disedari terdapat beberapa isu yang mewajarkan
rujukan ke Majlis Penasihat Syariah (‘MPS’) plaintif dlm kes ini tidak berpuas
hati dan telah memfailkan permohonan interlokutori. Dalam permohonannya
plaintif membangkitkan tiga persoalan untuk pertimbangan mahkamah, iaitu, sama
ada peruntukan-peruntukan yang dipersoalkan telah disusun untuk memberi kesan
bahawa ia telah merampas kuasa kehakiman mahkamah untuk memutuskan isu-isu
terkini pertikaian antara pihak-pihak dengan memindahkan kuasa tersebut kepada
badan lain, yang mana dalam kes ini adalah MPS, apabila tiada peruntukan yang
memberi kuasa dalam Perlembagaan yang membenarkannya berbuat demikian, kedua
sama ada dengan meletakkan kewajipan ke atas mahkamah untuk merujuk apa-apa
perkara perbankan Syariah kepada MPS dan menjadikan keputusan MPS itu mengikat
mahkamah, litigan-litigan dinafikan apa-apa peluang untuk didengar dan ketiga sama
ada peruntukan yang dipersoalkan tidak mempunyai kesan kebelakangan atas
transaksi kerana dimasuki sebelum Akta tersebut mula berkuat kuasa. Oleh kerana
isu-isu yang perlu dipertimbangkan mempunyai implikasi serius terhadap
perkembangan industri perbankan Islam di Malaysia, mahkamah, dengan persetujuan
pihak-pihak, menjemput Pejabat Peguam Negara dan Bank Negara Malaysia sebagai
amicus curie untuk mengajukan pandangan mereka berhubung perkara tersebut.
Dalam maklum balas amicus curie berhujah bahawa peruntukan yang dipersoalkan
telah digubal menurut item 4(k) kepada Senarai I dalam Senarai Persekutuan
kepada Jadual Kesembilan Pelembagaan, yang menentukan undang-undang Islam dan
undang-undang peribadi lain bagi tujuan undang-undang persekutuan, oleh kerana
kuasa kehakiman mahkamah wujud daripada undang-undang persekutuan mahkamah
terikat untuk memutuskan bahawa peruntukan yang dipersoalkan adalah sah. Ini
menurut amicus curie isu tentang peruntukan yang dipersoalkan tidak
berperlembagaan tidak patut wujud. Amicus curie juga menunjukkan bahawa menurut
s51(2) Akta tersebut Majlis Penasihat Syariah telah diberikan kebebasan untuk
membuat proses dan prosedurnya sendiri jika perkara Syariah dirujuk kepadanya.
Oleh itu, amicus curie berhujah bahawa untuk plaintif membuat kesimpulan yang
haknya untuk didengar telah dinafikan di peringkat ini apabila tiada permohonan
atau penolakan diberikan adalah bersifat spekulatif. Selanjutnya amicus curie
berhujah oleh kerana Akta tersebut tidak mengenakan apa-apa batasan ke atas Majlis
Penasihat Syariah untuk melaksanakan kewajipan statutorinya, mahkamah tidak
patut menambah atau memberi maksud apa-apa terma mencadangkan apa-apa batas
waktu Akta tersebut. Pada permulaan perbicaraan
plaintif telah membangkitkan bantahan awal berhubung bidang kuasa
mahkamah untuk mendengar pertikaian ini. Walau bagaimanapun, amicus curie
berpendirian bahawa mahkamah ini mempunyai bidang kuasa untuk menentukan
persoalan yang dikemukakan dengan bergantung kepada dua saranan undang-undang
relevan, iaitu merujuk perkara 121 Perlembagaan, yang menentukan isu kuasa
kehakiman, dan item 4 (k) kepada Senarai I dalam Senarai Persekutuan kepada Jadual
Kesembilan Perlembagaan, dimana peruntukan yang dipersoalkan diluluskan.
Diputuskan, menolak permohonan plaintif tanpa perintah untuk kos, diputuskan
bahawa peruntukan yang dipersoalkan adalah undang-undang persekutuan sah yang
digubal oleh Parlimen. Oleh itu ia terangkum dalam bidang kuasa dan kuasa
mahkamah ini, dan juga perkataan tidak mandatori s 84 AMK, sama ada untuk
merujuk atau tidak merujuk perkara ini ke Mahkamah Persekutuan. Di Malaysia,
undang-undang Islam terangkum di bawah bidang kuasa Mahkamah Syariah, yang
memperoleh kuasanya di bawah undang-undang negeri yang digubal menurut perkara
74 (2) Perlembagaan Persekutuan, tetapi dalam kes-kes yang melibatkan transaksi
perbankan berdasarkan prinsip-prinsip Islam, mahkamah sivil mempunyai bidang
kuasa untuk mendengar perkara sebegini. Walau bagaimanapun, dengan perkembangan
alat kewangan Islam ia menjadi penting untuk menubuhkan satu pihak berkuasa
kawal selia untuk mengawal pentafsiran seragam undang-undang Islam dalam skop
pembiayaan dan perbankan Islam, dan di Malaysia, pihak berkuasa kawal selia itu
adalah MPS. Berdasarkan s 52 Akta tersebut, yang menetapkan fungsi MPS, adalah
jelas bahawa MPS ditubuhkan sebagai pihak berkuasa untuk penentuan
undang-undang Islam bagi tujuan perniagaan perbankan Islam, perniagaan takaful
dan perniagaan kewangan Islam. Oleh itu, jika mahkamah merujuk kepada mana-mana
persoalan di bawah s 56(1) (b) Akta tersebut kepada Majlis Penasihat Syariah, MPS
hanya perlu membuat pemastian dan bukan penentuan tentang undang-undang Islam
berkaitan dengan persoalan tersebut. Tujuan utama menubuhkan MPS adalah untuk
membentuk jawatankuasa khas dalam bidang perbankan Islam untuk mengenalpasti
dengan cepat undang-undang Islam berhubung perkara kewangan. Dengan itu tiada
sebab untuk mahkamah menolak fungsi MPS dalam mengenalpasti undang-undang Islam
mana yang terpakai oleh mahkamah sivil dalam memutuskan suatu perkara. Melihat
kepada kes ini maka dapat dijadikan hujah bahawa kedudukan keputusan Majlis
Penasihat Syariah (BNM) diterima sebagai pendapat pakar dalam pematuhan syariah
kewangan Islam sepertimana pemakaian seksyen 45 Akta Keterangan 1950 (Akta56)
yang membenarkan mahkamah menerima pakai pandangan atau pendapat pakar dalam
memutuskan sesuatu perkara. Justeru, keputusan Majlis Penasihat Syariah (BNM)
dan Jawatankuasa Syariah Syarikat Pengendali Takaful (SPT) diterima sebagai
keputusan ijma’atau pandangan yang disepakati yang wajib dipatuhi oleh
setiap pihak yang menjalankan apa-apa aktiviti dan sebarang operasi, urusniaga
dan hal ehwal berkaitan kewangan Islam.
PERBINCANGAN IMPLIKASI AKTA
TAKAFUL 1984
Akta
Takaful 1984 adalah merupakan akta yang pertama bagi Industri Takaful di
Malaysia, peruntukkan dalam akta ini menjelaskan secara umum dan ringkas
berkaitan tugas dan peranan Majlis Penasihat Syariah Bank Negara Malaysia dan
Jawatankuasa Syariah dalaman Syarikat Pengendali Takaful (SPT). Merujuk kepada
sek 53A Akta Takaful 1984[12]
menjelaskan bahawa Majlis Penasihat Syariah (BNM) adalah bertanggungjawab untuk
menasihati perkara-perkara yang berkaitan dengan perniagaan takaful Sek 53A
Akta takaful 1984;-
“Seseorang
pengendali takaful, ejen takaful, broker takaful atau adjuster itu boleh
mendapatkan nasihat Majlis Penasihat Syariah berkaitan perniagaan takaful yang
dijalankan dan hendaklah mematuhi nasihat Majlis Penasihat
Syariah tersebut.”
Istilah “nasihat” yang dipakai dalam Akta
Takaful 1984 ini dilihat sangat terlalu umum dan tidak mengkhususkan peranan
dan fungsi tertentu Majlis Penasihat Syariah dalam Industri Takaful. Penggunaan
istilah“nasihat” ini juga sebenarnya
tidak mencukupi bagi memastikan setiap Syarikat Pengendali Takaful (SPT) yang
beroperasi mematuhi nasihat, keputusan atau pandangan yang telah diputuskan
oleh Majlis Penasihat Syariah. Ianya hanya memberi maksud menasihati sahaja
tetapi tidak memberi apa-apa peruntukkan atau kuasa yang jelas terhadap Badan
Penasihat Syariah BNM[13]. Akta
Takaful 1984 ini tidak mempunyai peruntukkan terperinci yang menjelaskan kesan
dan akibat sekiranya (SPT) gagal untuk mematuhi keputusan yang telah dibuat
oleh Majlis Penasihat Syariah (BNM) (Maffuza Salleh, 2005)[14]. Seksyen 29 (2) Akta perkhidmatan kewangan
Islam (APKI 2013) menjelaskan Bank Negara Malaysia (BNM) juga boleh untuk menentukan standard yang
berkaitan dengan pematuhan Shariah seperti tadbir urus Syariah yang merangkumi
fungsi dan kewajipan lembaga pengarah, pegawai kanan dan anggota jawatankuasa Syariah suatu institusi dalam perkara
yang berhubungan dengan pematuhan Syariah[15]. Tiap-tiap
institusi samaada perbankan Islam atau Syarikat Pengendali takaful juga
hendaklah pada setiap masa memastikan bahawa dasar dan tatacara dalamannya
mengenai tadbir urus Shariah adalah selaras dengan standard yang ditentukan
oleh Bank Negara Malaysi. Adalah menjadi tanggungjawab pihak-pihak yang
disebutkan di atas, pada setiap masa mematuhi dasar dan tatacara dalaman yang
diterima pakai oleh institusi itu untuk melaksanakan standard yang ditentukan
oleh Bank Negara Malaysia (BNM) dalam subseksyen 29(1) dan (2) Akta
Perkhidmatan Kewangan Islam 2013. Mana-mana pihak yang gagal mematuhi apa-apa
standard yang dibuat oleh Bank Negara Malaysia adalah melakukan suatu kesalahan
dan boleh, apabila disabitkan kesalahan, dipenjarakan selama tempoh tidak
melebihi lapan tahun atau didenda tidak melebihi Ringgit Malaysia dua puluh
lima juta atau kedua-duanya.[16]
Hasil daripada kajian dan pemerhatian
ini dapat disimpulkan bahawa peruntukan Akta Takaful 1984 masih lagi memerlukan
kepada beberapa peruntukan pindaan dan penambahbaikan berkaitan tadbir urus
syariah, banyak kekurangan dan kelompongan dalam peruntukan sedia ada. Oleh yang demikian
dengan wujudnya Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 terbukti banyak membantu
system kewangan Islam dan Takaful dalam merialisasikan hasrat kerajaan
mempromosikan produk untuk menjadikan Malaysia sebagai sebuah hub dalam
industri kewangan Islam. Antara perkara yang perlu diusahakan untuk menjadi sebuah
hub kewangan Islam global ialah mengukuhkan tadbir urus syariah melalui
peruntukkan perundangan.
PERBINCANGAN IMPLIKASI AKTA BANK
NEGARA MALAYSIA 2009
Dalam
Akta Bank Negara Malaysia 2009 yang terkini, peranan dan fungsi Majlis Penasihat
Syariah dimantapkan lagi apabila Majlis Penasihat Syariah ini diberikan status
badan berkuasa tunggal mengenai perkara Syariah yang berkaitan dengan perbankan
Islam, takaful dan kewangan Islam. Sementara keputusan Majlis Penasihat Syariah
hendaklah terpakai daripada mana-mama keputusan bercanggah yang diberikan oleh
badan atau jawatankuasa Syariah yang ditubuhkan di Malaysia, mahkamah dan
penimbangtara juga dikehendaki untuk merujuk kepada keputusan Majlis Penasihat
Syariah (MPS) bagi mana-mana prosiding yang berkaitan dengan perniagaan
kewangan Islam, dan keputusan tersebut hendaklah mengikat. Merujuk kepada
seksyen 53A Akta Takaful 1984[17]
yang mana menyatakan perkataan istilah “nasihat” ianya dilihat secara umum
sahaja tanpa ada penjelasan secara terperinci berkaitan nasihat, apa yang
dijelaskan dalam Akta Takaful 1984 sebenarnya tidak banyak perbezaan dengan apa
yang telah disebut di dalam peruntukkan Akta Bank Negara Malaysia 2009,
peruntukkan berkaitan Majlis Penasihat Syariah (BNM) dinyatakan dalam seksyen
51(1) Akta Bank Negara Malaysia 2009 yang menyatakan Bank Negara Malaysia boleh
menubuhkan Majlis Penasihat Syariah yang menjadi pihak berkuasa bagi menentukan
hukum yang berkaitan dengan kewangan Islam. Manakala, seksyen51(2) Akta Bank
Negara Malaysia 2009 pula menjelaskan bahawa Majlis Penasihat Syariah (BNM)
mempunyai kuasa untuk menentukan bagaimana proses penentuan setiap hukum yang
berkaitan kewangan Islam dijalankan. Seksyen 52 Akta Bank Negara 2009 pula
menyatakan fungsi Majlis Penasihat Syariah Bank Negara Malaysia dengan
memperuntukkan bidang kuasa yang lebih luas kepada Majlis Penasihat Syariah.[18]Seksyen
52 (1) (a), (b) dan (c) memberikan kuasa kepada Majlis Penasihat Syariah (BNM)
dalam menentukan hukum syariah dan memberi khidmat nasihat berkaitan operasi
kewangan Islam. Manakala, seksyen 52 (1) (d) apa-apa fungsi yang lain yang
sebgaimana diputuskan oleh Bank Nagara Malaysia, ini bermakna Akta Bank Negara
2009 dilihat memperbaiki kekurangan Akta Takaful 1984 dengan memberi bidang
kuasa dan tanggungjawab yang lebih luas kepada Majlis Penasihat Syariah
berdasarkan kepada speksifikasi yang dikeluarkan oleh Bank Negara Malaysia yang
sentiasa dikemaskini dari masa ke semasa bagi memastikan pematuhan syariah
Industri Takaful di Malaysia. Berkaitan pelantikkan Majlis Penasihat Syariah
(BNM) seksyen 53(1) Akta Bank Negara Malaysia 2009 merupakan suatu bentuk
pemberian kredibiliti dan penghargaan kepada Majlis Penasihat Syariah (BNM)
yang mana Majlis Penasihat Syariah (BNM) dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong[19]. Anggota Majlis Penasihat Syariah
yang terdiri daripada cendekiawan Syariah, pakar undang-undang dan pengamal
pasaran yang terkemuka merupakan individu yang berkelayakan dan mempunyai
pengalaman yang luas dalam bidang perbankan, kewangan, ekonomi, undang-undang
dan aplikasi Syariah, terutamanya dalam bidang ekonomi dan kewangan Islam. Majlis Penasihat
Syariah Bank Negara Malaysia mempunyai tanggungjawab kepada 2 pihak iaitu
terhadap Bank Negara Malaysia dan
juga terhadap Institusi-institusi
Kewangan Islam. Bank Negara Malaysia pula perlu merujuk Majlis Penasihat
Syariah dalam dua situasi iaitu pertama berkaitan perniagaan kewangan Islam dan
keduanya apabila menjalankan fungsi atau urusan atau hal ehwal yang berkaitan
perundangan bertulis atau penentuan hukum syarak oleh Majlis Penasihat Syariah
sepertimana yang diperuntukkan di bawah seksyen55 (1)(a)dan(b) Akta Bank Negara
Malaysia 2009. Seksyen 55(2) Akta Bank Negara Malaysia[20]seterusnya
menyatakan pihak yang kedua perlu merujuk Majlis Penasihat Syariah iaitu
institusi-institusi kewangan Islam termasuk Syarikat Pengendali Takaful bertujuan
memastikan bahawa setiap operasi perniagaan institusi kewangan Islam mematuhi
syariah. Mengenai Jawatankuasa Syariah pula, istilah “Jawatankuasa Syariah
dalaman” Syarikat Pengendali Takaful (SPT) tidak disebut secara langsung dalam
Akta Bank Negara Malaysia 2009 tetapi seksyen 54 Akta Bank Negara Malaysia 2009
telah menyatakan mengenai “urus setia Majlis Penasihat Syariah.” Seksyen 54(a) dan
(b)Akta Bank Negara Malaysia 2009 menyatakan Bank Negara Malaysia boleh
menubuhkan urus setia atau jawatankuasa yang boleh membantu fungsi Majlis
Penasihat Syariah. Bank Negara Malaysia juga berhak untuk melantik mana-mana
individu untuk menjadi ahli urus setia atau jawatankuasa yang dibentuk untuk
membantu Majlis Penasihat Syariah. Istilah“urus setia” bagi membantu Majlis
Penasihat Syariah Bank Negara Malaysia juga boleh ditafsirkan sebagai satu Jawatankuasa
Syariah di peringkat dalaman yang tujuan utama membantu Majlis Penasihat Syariah
Bank Negara Malaysia bagi menasihati dan mengawalselia pematuhan syariah khusus
di peringkat dalaman Syarikat Pengendali Takaful (SPT).
PERBINCANGAN AKTA PERKHIDMATAN
KEWANGAN ISLAM 2013 DALAM TADBIR URUS SYARIAH INDUSTRI TAKAFUL DI MALAYSIA
Akta Perkhidmatan
Kewangan Islam 2013 menyenaraikan secara terperinci tugas-tugas statutori lembaga
pengarah, jawatankuasa syariah dan pihak pengurusan pengendali takaful bagi
memastikan setiap Industri Takaful berjaya mencapai tahap patuh syariah secara keseluruhannya.
Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 adalah merupakan salah satu kesinambungan
yang timbul hasil daripada pembentukkan rangka kerja tadbir urus syariah(Syariah
Governance Framework-SGF)yang dikeluarkan oleh Bank Negara Malaysia(BNM)
pada tahun 2011. Rangka kerja tadbir urus syariah dianggap sebagai garis
panduan terpenting yang mesti dipatuhi oleh setiap institusi kewangan Islam
termasuklah Syarikat Pengendali Takaful (SPT). SGF dan garis panduan lain yang
dikeluarkan oleh Bank Negara Malaysia mempunyai kesan undang-undang yang sama
seperti sebuah akta kerana seksyen 29 Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013[21]
telah memberikan kuasa kepada Bank Negara Malaysia untuk mengeluarkan apa-apa
standard mengenai perkara syariah berkenaan dengan perjalanan perniagaan, hal
ehwal atau aktiviti institusi kewangan Islam. Objektif utama rangka kerja
tadbir urus syariah (SGF) adalah untuk memastikan semua operasi dan aktiviti
perniagaan institusi kewangan Islam selaras dengan kehendak syariah. Rangka
kerja tadbir urus syariah (SGF) juga memberikan penekanan terhadap keperluan
institusi kewangan Islam menjalankan fungsi pematuhan syariah yang terdiri
daripada fungsi semakan syariah (shariah review), audit syariah (shariah
audit), pengurusan risiko syariah (shariah risk management) dan
kajian syariah (shariah research). Fungsi ini penting bagi memastikan
tadbir urus syariah yang cekap dalam satu-satu institusi kewangan Islam[22].
Melihat
kepada seksyen 27 Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 pengunaan istilah “institusi”yang
merujuk kepada orang yang diberi kuasa atau pengendali system pembayaran yang
telah ditetapkan termasuklah Syarikat Pengendali Takaful (SPT). Bidang kuasa
Majlis Penasihat Syariah Bank Negara Malaysia masih kekal dan terpakai melalui
bidang kuasa Bank Negara Malaysia sepertimana Akta Bank Negara Malaysia 2009.
Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 ini dilihat bertujuan penambahbaikan dan
mengukuhkan berkaitan resolusi dan keputusan yang dikeluarkan oleh Majlis
Penasihat Syariah (BNM). Sebagai contoh rujuk Seksyen28(2) Akta Perkhidmatan
Kewangan Islam 2013 jelas memberi maksud pematuhan terhadap resolusi dan
keputusan yang dikeluarkan oleh Majlis Penasihat Syariah sahaja dianggap
mematuhi syariah. Seksyen 28(4) Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 ini turut
memberi kuasa kepada Majlis Penasihat Syariah melalui Bank Negara Malaysia
untuk menilai pelan perancangan institusi kewangan Islam dalam menguruskan
ketidakpatuhan syariah dalam perniagaan, hal ehwal dan aktiviti institusi
masing-masing. Tindakan Bank Negara Malaysia memberi ruang dan peluang kepada
institusi kewangan Islam termasuk Syarikat Pengendali Takaful (SPT) menunjukkan
usaha Bank Negara Malaysia bagi menggalakkan mana-mana Syarikat Pengendali
Takaful mempunyai bahagian syariah dalaman yang kukuh yang berdikari. Bahagian
syariah dalaman Syarikat Pengendali Takaful bukan sahaja perlu mengikut
resolusi dan keputusan Majlis Penasihat Syariah Bank Negara Malaysia sahaja
malahan perlu menjalankan penyelidikan mengenai isu dan permasalahan syariah
yang timbul di institusi masing-masing. Peranan dan tanggungjawab Jawatankuasa
Syariah lebih jelas dalam Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 berbanding Akta
Takaful 1984 dan Akta Bank Negara Malaysia 2009. Istilah “Jawatankuasa Syariah” dinyatakan secara langsung dalam penggal 2
iaitu berkaitan tadbir urus syariah bermula daripada seksyen 30 hingga seksyen
36 Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013. Sebelum Akta Perkhidmatan Kewangan
Islam 2013, aspek tadbir urus syariah khususnya dalam Industri Takaful hanya
dijelaskan secara umum dalam Seksyen 53A (1) Akta Takaful 1984. Perundangan
berkaitan tadbir urus syariah ini ditambahbaik lagi dengan Akta Bank Negara
Malaysia 2009 di bawah seksyen 54 yang menjelaskan penubuhan urus setia Majlis
Penasihat Shariah namun ia masih tidak jelas dan kabur mengenai fungsi urus
setia ini secara khusus. Setelah Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013
diperkenalkan, aspek tadbir urus syariah dihuraikan dengan lebih khusus dan
terperinci antaranya Seksyen 30 Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 yang
mengarahkan agar mana-mana pihak institusi kewangan Islam perlu memohon terus
kepada Bank Negara Malaysia untuk menubuhkan Jawatankuasa Syariah. Ini turut
bertujuan membolehkan Bank Negara Malaysia mendapatkan maklumat secara jelas
dan terperinci mengenai setiap profil termasuklah latar belakang pendidikan,
pengetahuan dan pengalaman di kalangan ahli-ahli Jawatankuasa Syariah dalam
bidang kewangan Islam dan seterusnya memastikan pengawalseliaan yang baik boleh
dilakukan oleh ahli-ahli Jawatankuasa Syariah yang dilantik oleh institusi
kewangan Islam.
Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 turut
memperincikan mengenai kriteria pemilihan ahli-ahli Jawatankuasa Syariah yang
betul-betul berkelayakkan. Akta ini telah menunjukkan standard yang jelas dalam
membuat pemilihan ahli-ahli dalam Jawatankuasa Syariah iaitu berdasarkan
peruntukkan seksyen 31Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 dan perinciannya
dalam seksyen 29 (2) (a) (ii) Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013. Pemilihan
ini seterusnya perlu disahkan secara bertulis oleh Bank Negara Malaysia
sepertimana peruntukkan Seksyen 31 Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013.
Perincian berkaitan tadbir urus syariah mengenai tugas dan fungsi Jawatankuasa
Syariah sepertimana yang diperuntukkan dibawah seksyen 32 Akta Perkhidmatan
Kewangan Islam 2013 iaitu berdasarkan apa sahaja standard tugas dan fungsi yang
ditetapkan oleh Bank Negara Malaysia. Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 ini
juga bukan hanya sekadar memberi tanggungjawab tadbir urus kepada Jawatan
Syariah semata-mata malah ia meliputi Lembaga Pengarah, Pengurusan Tertinggi,
Pegawai-Pegawai Kanan dan kakitangan lain yang terlibat dalam institusi
kewangan Islam sepertimana seksyen 33 dan seksyen 34 Akta Perkhidmatan Kewangan
Islam 2013. Seksyen 33 dan seksyen 34 Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 mempunyai
perbezaan yang amat ketara dengan peruntukkan perundangan sebelum ini berkaitan
Industri Takaful termasuklah Akta Takaful 1984 dan Akta Bank Negara Malaysia
2009. Seksyen 33 dan seksyen 34 Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 ini jelas memperuntukkan ahli-ahli
Jawatankuasa Syariah boleh berhenti atau dikeluarkan daripada ahli Jawatankuasa
Syariah atas sebab-sebab yang tertentu berdasarkan peruntukkan perundangan.
Peruntukkan ini dilihat bertujuan untuk memastikan hanya ahli-ahli Jawatankuasa
Syariah yang benar-benar layak sahaja menjadi Jawatankuasa Syariah dan terdapat
situasi-situasi tertentu yang menyebabkan ahli-ahli Jawatankuasa Syariah boleh
diberhentikan daripada jawatan tersebut. Ini menunjukkan komitmen Bank Negara
Malaysia untuk memastikan bahawa kelayakkan ahli-ahli Jawatankuasa Syariah dalaman
supaya berpengetahuan luas dan mendalam serta sentiasa dikemaskini dengan
pengetahuan dan pengalaman berkaitan isu semasa pematuhan syariah untuk
memastikan pematuhan syariah dalam institusi kewangan Islam semasa yang semakin
kompleks[23].
Seksyen
35 Akta Kewangan Islam 2013 mewajibkan pengurusan Institusi kewangan Islam
untuk menyediakan apa-apa informasi yang diperlukan oleh Jawatankuasa
Syariah di dalam menjalankan tugas dan
tanggungjawab mereka agar kedudukan Jawatankuasa Syariah dalam Institusi
kewangan Islam lebih teguh[24].
Perkara yang sama telah dilakukan kepada Majlis Penasihat Syariah BNM (MPS) Akta
Bank Negara Malaysia Seksyen 51-58 antara lain menyatakan Majlis Penasihat
Syariah Bank Negara Malaysia (MPS) yang dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong
adalah bertanggungjawab memastikan kepatuhan Syariah di dalam apa-apa perkara
yang melibatkan kewangan Islam dan resolusi yang dikeluarkan adalah patut
dipatuhi. Institusi kewangan Islam perlu memastikan halatuju, operasi, bisnes
dan aktiviti mereka adalah patuh Syariah. Ini menuntut semua polisi dalaman
mereka dibangunkan dan diluluskan tidak melanggar prinsip-prinsip Syariah.
Mungkin ada sebahagian dari masyarakat yang menganggap Institusi kewangan Islam
ini hanya sekadar perlu membangunkan dan memasarkan produk-produk patuh Syariah
semata-mata, sudah tentulah tanggapan sebegini amat jauh tersasar kerana Akta
Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 menuntut semua aktiviti Institusi kewangan
Islam perlu patuh kepada Syariah. Institusi-institusi kewangan Islam perlu
mengemukakan laporan audit Syariah untuk dinilai. Perkara ini terkandung dalam
seksyen 37 dan 38 Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013. Berdasarkan kepada
peruntukan tersebut, mana-mana Institusi Kewangan Islam termasuklah Syarikat
Pengendali takaful perlu melantik mana-mana orang (juruaudit) yang diluluskan
oleh BNM untuk menjalankan audit pematuhan Shariah. BNM juga diberikan kuasa
untuk mengarahkan sesebuah Institusi Kewangan Islam untuk melantik mana-mana
orang yang diluluskan oleh BNM bagi tujuan menjalankan audit pematuhan Shariah
di institusi-institusi berkenaan dan seterusnya mengemukakan laporan mengenai
audit yang telah dijalankan kepada BNM. Sekiranya Institusi Kewangan Islam
gagal melantik juruaudit pematuhan Shariah atau sebagai tambahan kepada
juruaudit yang dilantik atau dalam keadaan-keadaan lain yang disifatkan wajar
untuk tujuan pematuhan Shariah, maka pihak BNM boleh melantik juruaudit Syariah
tertentu bagi tujuan yang sama. Saraan dan perbelanjaan juruaudit yang dilantik
adalah ditanggung oleh pihak Institusi Kewangan Islam. Peruntukan mengenai
audit Syariah di dalam Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 dilihat mampu
untuk mempertingkatkan tadbir urus dalam sesebuah Institusi Kewangan Islam
terutamanya berkaitan aspek syariah. Dengan adanya audit Syariah yang efisien
di setiap Institusi Kewangan Islam, keseluruhan tadbir urus organisasi akan
menjadi lebih baik dan seterusnya meningkatkan tahap pencapaian serta dapat
menjadi asas penambahbaikan kepada Institusi Kewangan Islam itu sendiri.
Walaubagaimanapun, apa yang lebih penting adalah, bukan setakat urus tadbir
organisasi sahaja yang perlu menepati kehendak syariah, akan tetapi tenaga
kerjanya juga perlu mempunyai sikap dan tingkah laku yang selaras dengan
kehendak syarak. Rentetan
itu sekiranya berlaku sesuatu aktiviti yang tidak patuh syariah maka menjadi
kewajipan ke atas Institusi Kewangan Islam untuk melaporkan perkara tersebut
kepada Bank Negara Malaysia dan Jawatankuasa Syariah untuk dilaksanakan
tindakan yang selanjutnya. Ini bermakna pihak pengurusan tidak boleh
sewenang-wenangnya melakukan apa sahaja tanpa merujuk kepada Jawatankuasa
Syariah untuk mendapat kelulusan patuh Syariah[25].
KESIMPULAN
Akta Perkhidmatan Kewangan Islam
(APKI 2013) adalah kemuncak bagi usaha kerajaan Malaysia untuk memodenkan
undang-undang yang mengawal selia perlakuan dan penyeliaan institusi kewangan
di negara ini bagi memastikan undang-undang itu terus relevan dan berkesan
untuk mengekalkan kestabilan kewangan Islam menyokong pertumbuhan menyeluruh
dalam sistem kewangan Islam dan ekonomi negara Malaysia di samping menyediakan pelbagai
perlindungan yang mencukupi untuk pengguna. Ia merupakan Akta yang mantap bagi mengawalselia setiap industri
kewangan Islam termasuklah Industri Takaful. Dalam aspek tadbir urus syariah
Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 begitu tegas bertujuan untuk melindungi
para peserta yang terlibat dalam kontrak takaful pada masa yang sama tidak
dinafikan juga Akta Perkhidmatan
Kewangan Islam 2013 ini masih baru serta belum berhadapan dengan situasi
pertikaian dari sudut undang-undang yang kritikal sepertimana berlaku semasa Pra
Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013, contohnya dalam perbankan Islam sahaja
terdapat kira-kira 20 kes pertikaian dibawa ke mahkamah sepanjang bermula
1994-2002[26].Akan
tetapi pihak pengawalselia dilihat telah bersedia dan bertindak bijak dengan
memperuntukkan kuasa kepada BNM untuk mengeluarkan garis panduan dan standard
speksifikasi mungkin berubah dan sentiasa terkini dari masa ke semasa melalui
seksyen 29 Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013. Hasil dari pemerhatian dan
kajian makalah ini menyimpulkan perubahan perundangan dalam Industri Takaful
adalah bertujuan untuk memastikan kecukupan kerangka perundangan selaras dengan
perubahan tempoh masa operasi Industri Takaful di Malaysia kira-kira hampir 30
tahun. Bermula dengan Akta Takaful 1984 kemudian ditambahbaik dengan Akta Bank
Negara Malaysia 2009. Perubahan dari sudut perundangan dari Akta takaful 1984
kepada Akta Bank Negara Malaysia 2009 ini telah mengambil masa kira-kira 25
tahun dan ini merupakan jangka masa yang terlalu lama dan sangat lembap untuk
perubahan undang-undang daripada pihak pengawalseliaan dalam mengukuhkan sistem
perundangan berkaitan industri kewangan Islam tetapi apabila situasi
industri–industri kewangan Islam seperti perbankan Islam, takaful, pasaran wang
Islam dan lain-lain yang berkembang pesat dan ditambah pula dengan pelbagai
pertikaian dari sudut perundangan termasuklah melibatkan kes-kes ke mahkamah. Pihak
pengawalseliaan telah mula menyedari keperluan terhadap perlunya pengukuhan
perundangan lantas diperkenalkan dengan Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013
iaitu kira-kira selepas 4 tahun selepas Akta Bank Negara Malaysia 2009
diperkenalkan.
NOTA
[1] Ahmad
Mazlan Zulkifli, Badrul Hisham abd.Rahman, Nasser Yassin& Jamil Ramly Amalan Asas Takaful , IBFIM.2012.
2 Lembaga
Penyelidikan Undang-Undang, 2010. Akta Bank Negara Malaysia 2009,
Seksyen 51-58, International Law Book Service: Petaling Jaya, hlm 56-61.
3IBFIM,2007, Buku Panduan Asas Takaful. Kuala Lumpur, hlm. 79.
4 BNM,
2010. Laporan Tahunan Bank Negara Malaysia 2009. Kuala Lumpur, hlm 121.
5 Mohd Sadad Mahmud and Radiah Abd
Kader(2012).Perkembangan Takaful di Malaysia: Satu Kajian Undang-Undang
Kewangan Islam. KANUN, 24(2), 241–260.
6 Rusni Hassan
and Mohammad Azam Hussain.(2013).Scrutinizing the Malaysian Regulatory
Framework on Shari’ah Advisors for Islamic Financial Institutions.Journal of
Islamic Finance, 2(1), 38–47.
7 Mohammad Azam
Hussain, Rusni Hassan and Aznan Hassan(2013).Resolusi Syariah oleh Majlis Penasihat
Shariah Bank Negara Malaysia:Tinjauan Perspektif Undang-Undang. KANUN, 2(2), 220–237.
8Mohd Alias Ibrahim v. RHB Bank
Bhd & Anor
Mohd Zawawi Salleh J (Banking; Constitutional Law; Islamic Law- Islamic banking
- Shariah Advisory Council, rulings of - Whether binding on civil courts) [2011] 4 CLJ 654 [HC].
9 Sek.53A Akta Takaful 1984.
10 Abdullah @ Alwi
Haji Hassan (2008). Akta Takaful 1984:
Satu Analisa. In Asmak Ab Rahman et al, (Eds.). Sistem Takaful di
Malaysia: Isu-Isu Komtemporari, 103–117. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti
Malaya.
11 Maffuza
Salleh.(2005). Takaful Dari Prospek Syariah Dan Perundangan Mengikut Amalan
di Malaysia. Tesis Ijazah Undang-Undang, Fakulti Undang-UndangUniversiti
Kebangsaan Malaysia.
12Sebagai
contohnya,BNM telah mengeluarkan garis panduan yang dikenali sebagai“Shariah
Governance Framework for Islamic Financial Institutions (BNM/RH/GL_012_3)” yang
mula dikuatkuasakan pada 1 Januari 2011. Garis panduan ini adalah menyediakan
kerangka tadbir urus Syariah yang perlu dipatuhi oleh semua institusi kewangan
yang menjalankan urusniaga kewangan Islam di Malaysia.
13 Subseksyen 29(6) APKI 2013.(6) Mana-mana
orang yang gagal mematuhi apa–apa standard yang ditentukan di bawah subseksyen
(1), melakukan suatu kesalahan dan boleh, apabila disabitkan, dipenjarakan
selama tempoh tidak melebihi lapan tahun atau didenda tidak melebihi dua puluh
lima juta ringgit atau kedua–duanya.
14(1) Seseorang
pengendali takaful, ejen takaful, broker takaful atau ajuster boleh mendapatkan
nasihat Majlis Penasihat Syariah tentang perkara Syariah yang berhubungan
dengan perniagaan takafulnya dan pengendali takaful, ejen takaful, broker
takaful atau ajuster itu hendaklah mematuhi nasihat Majlis Penasihat Syariah.
(2) Sesuatu persatuan;—
(a) yang anggotanya merupakan pengendali
takaful, ejen takaful, broker takaful atau ajuster; atau
(b) yang anggotanya merupakan syarikat
insurans, ejen insurans, broker insurans atau ajuster insurans, yang ada
antaranya mengendalikan perniagaan takaful, boleh mendapatkan nasihat Majlis
Penasihat Syariah tentang perkara Syariah yang berhubungan dengan perniagaan
takaful anggotanya dan persatuan itu dan anggotanya yang mengendalikan
perniagaan takaful hendaklah mematuhi nasihat Majlis Penasihat Syariah.
(3) Dalam seksyen ini, “Majlis Penasihat
Syariah” ertinya Majlis Penasihat Syariah yang ditubuhkan di bawah subseksyen
16 b(1) Akta Bank Negara Malaysia 1958.
15Akta Bank Negara
Malaysia 2009[Akta 701].
16Yang di-Pertuan
Agong boleh, atas nasihat Menteri setelah berunding dengan Bank, melantik
daripada kalangan orang yang berkelayakan dalam Shariah atau yang mempunyai
pengetahuan atau pengalaman dalam Shariah dan dalam perbankan, kewangan,
undang-undang atau apa-apa disiplin yang berkaitan sebagai anggota Majlis
Penasihat Shariah.
17 (2) Mana-mana institusi kewangan Islam
berkenaan dengan perniagaan kewangan Islamnya, boleh—
(a) membuat rujukan
untuk mendapatkan suatu keputusan; atau (b) mendapatkan nasihat, Majlis
Penasihat Shariah mengenai operasi perniagaannya bagi menentukan bahawa ia
tidak melibatkan apa-apa unsur yang tidak selaras dengan Shariah.
18 (2) Sebagai
tambahan, Bank juga boleh menentukan standard yang berhubungan dengan mana–mana
perkara yang berikut yang tidak menghendaki penentuan hukum Syarak:(a) tadbir
urus Shariah termasuk—
(i) fungsi dan
kewajipan lembaga pengarah, pegawai kanan dan anggota jawatankuasa Shariah
suatu institusi berhubungan dengan pematuhan Shariah;
(ii) kehendak
layak dan sesuai atau kehilangan kelayakanseorang anggota jawatankuasa Shariah;
dan
(iii) fungsi pematuhan Shariah dalaman; dan
19 Ruzian
Markom, Sistem Governans Perbankan Islam.UKM.
20 Surianom Miskam
and Muhammad Amrullah Nasrul Miskom.(2013). Shariah Governance in Islamic
Finance: The Effects of The Islamic Financial Services Act 2013. Proceeding
of the World Conference on Integration of Knowledge (WCIK 2013), Langkawi,
Malaysia. 25-26 November 2013.
21 1) Suatu institusi
dan mana–mana pengarah, pegawai atau pengawal institusi itu hendaklah—
(a) memberikan
apa–apa dokumen atau maklumat yang berada dalam pengetahuannya atau yang boleh
didapati olehnya yang dikehendaki oleh jawatankuasa Shariah; dan
(b) memastikan
bahawa dokumen atau maklumat yang diberikan di bawah perenggan (a) adalah
tepat, lengkap, tidak palsu atau tidak mengelirukan dalam apa–apa butir
material, bagi membolehkan jawatankuasa Shariah itu menjalankan kewajipannya
atau melaksanakan fungsinya di bawah Akta ini.
(2) Kecuali
sebagaimana yang diperuntukkan dalam seksyen 36, anggota jawatankuasa Shariah
tidak boleh mendedahkan apa–apa dokumen atau maklumat yang diberikan di bawah
subseksyen (1) kepada mana–mana orang lain.
22Abdul Hakim
Othman. Muzakarah
Penasihat Syariah Kewangan Islam Kali Ke-9 pada 10 November 2014 Bersempena
KLIFF 2014.
23 Ruzian Markom
et al., (2011). Adjuction of Islamic Banking and Finance Cases in the Civil
Courts of Malaysia. European Journal of Law and Economics, 1–34. doi: 10.1007/s10657-011-92494,
RUJUKAN
Ahmad Mazlan Zulkifli, Badrul Hisham abd.Rahman,
Nasser Yassin& Jamil Ramly Amalan
Asas Takaful , IBFIM.2012.
Lembaga Penyelidikan Undang-Undang,
2010. Akta Bank Negara Malaysia 2009, Seksyen 51-58, International Law
Book Service: Petaling Jaya, hlm 56-61 .
IBFIM, 2007. Buku Panduan Asas
Takaful. Kuala Lumpur, hlm. 79.
BNM, 2010. Laporan Tahunan Bank
Negara Malaysia 2009. Kuala Lumpur, hlm 121.
Mohd Sadad Mahmud and Radiah Abd Kader. (2012). Perkembangan
Takaful di Malaysia: Satu Kajian Undang-Undang Kewangan Islam. KANUN,
24(2), 241–260.
Rusni Hassan and
Mohammad Azam Hussain. (2013). Scrutinizing the Malaysian Regulatory Framework
on Shari’ah Advisors for Islamic Financial Institutions. Journalof Islamic
Finance, 2(1), 38–47.
Mohammad Azam
Hussain, Rusni Hassan and Aznan Hassan (2013). Resolusi Syariah oleh Majlis
Penasihat Shariah Bank Negara Malaysia: Tinjauan Perspektif Undang-Undang. KANUN,
2(2), 220–237.
Mohd Alias Ibrahim v. RHB Bank Bhd & Anor Mohd Zawawi Salleh J (Banking; Constitutional
Law; Islamic Law-Islamic banking - Shariah Advisory Council, rulings of -
Whether binding on civil courts) [2011] 4 CLJ 654 [HC].
Akta Takaful 1984.(AKTA312).
Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013.(AKTA 759)
Perintah-perintah Am.
Abdullah @ Alwi
Haji Hassan (2008). Akta Takaful 1984:
Satu Analisa. In Asmak Ab Rahman et al, (Eds.). Sistem Takaful di
Malaysia: Isu-Isu Komtemporari, 103–117. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti
Malaya.
Maffuza Salleh.
(2005). Takaful Dari Prospek Syariah Dan Perundangan Mengikut Amalan di
Malaysia. Tesis Ijazah Undang-Undang, Fakulti Undang-UndangUniversiti
Kebangsaan Malaysia.
Akta Bank Negara
Malaysia 2009 [Akta 701].
Ruzian Markom, Sistem Governans Perbankan Islam.UKM.
Surianom Miskam
and Muhammad Amrullah Nasrul Miskom. (2013). Shariah Governance in Islamic
Finance: The Effects of The Islamic Financial Services Act 2013.Proceeding
of the World Conference on Integration of Knowledge (WCIK2013), Langkawi,
Malaysia. 25-26 November 2013.
Abdul
Hakim Othman. Muzakarah
Penasihat Syariah Kewangan Islam Kali Ke-9 pada 10 November 2014 Bersempena
KLIFF 2014 .
Ruzian
Markom et al., (2011). Adjuction of Islamic Banking and Finance Cases in the
Civil Courts of Malaysia. European Journal of Law and Economics, 1–34.
doi: 10.1007/s10657-011-9249-4,.
[1] Ahmad Mazlan Zulkifli, Badrul Hisham abd.Rahman,
Nasser Yassin& Jamil Ramly Amalan
Asas Takaful , IBFIM.2012
[2] Lembaga
Penyelidikan Undang-Undang, 2010. Akta Bank Negara Malaysia 2009,
Seksyen 51-58, International Law Book Service: Petaling Jaya, hlm 56-61
[3] .IBFIM,
2007. Buku Panduan Asas Takaful. Kuala Lumpur, hlm. 79.
[4] BNM,
2010. Laporan Tahunan Bank Negara Malaysia 2009. Kuala Lumpur, hlm 121.
[5] Mohd Sadad Mahmud and Radiah Abd
Kader. (2012). Perkembangan Takaful di Malaysia: Satu Kajian Undang-Undang
Kewangan Islam. KANUN, 24(2), 241–260.
[6] Rusni Hassan and
Mohammad Azam Hussain. (2013). Scrutinizing the Malaysian Regulatory Framework
on Shari’ah Advisors for Islamic Financial Institutions. Journalof Islamic
Finance, 2(1), 38–47
[7]
Hadis riwayat Abu Daud dan Tirmizi.
[8] Mohammad Azam
Hussain, Rusni Hassan and Aznan Hassan (2013). Resolusi Syariah oleh Majlis
Penasihat Shariah Bank Negara Malaysia: Tinjauan Perspektif Undang-Undang. KANUN,
2(2), 220–237
[9] Aznan Hasan, Asas Syariah dalam Kewangan Islam,ms. 39
[10]
Abu Zuhrah, Usul al-Fiqh, hh. 188–189.
[11] Mohd Alias
Ibrahim v. RHB Bank Bhd & Anor Mohd Zawawi Salleh J (Banking;
Constitutional Law; Islamic Law- Islamic banking - Shariah Advisory Council,
rulings of - Whether binding on civil courts) [2011]
4 CLJ 654
[HC].
[13] Abdullah @ Alwi
Haji Hassan (2008). Akta Takaful 1984:
Satu Analisa. In Asmak Ab Rahman et al, (Eds.). Sistem Takaful di
Malaysia: Isu-Isu Komtemporari, 103–117. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti
Malaya.
[14] Maffuza Salleh.
(2005). Takaful Dari Prospek Syariah Dan Perundangan Mengikut Amalan di
Malaysia. Tesis Ijazah Undang-Undang, Fakulti Undang-UndangUniversiti
Kebangsaan Malaysia.
[15] Sebagai
contohnya, BNM telah mengeluarkan garispanduan yang dikenali sebagai “Shariah
Governance Framework for Islamic Financial Institutions (BNM/RH/GL_012_3)” yang
mula dikuatkuasakan pada 1Januari 2011. Garispanduan ini adalah menyediakan
kerangan tadbir urus Shariah yang perlu dipatuhi oleh semua institusi kewangan
yang menjalankan urusniaga kewangan Islam di Malaysia.
[16] Subseksyen 29(6) APKI 2013. (6) Mana–mana
orang yang gagal mematuhi apa– apa standard yang ditentukan di bawah subseksyen
(1), melakukan suatu kesalahan dan boleh, apabila disabitkan, dipenjarakan
selama tempoh tidak melebihi lapan tahun atau didenda tidak melebihi dua puluh
lima juta ringgit atau kedua–duanya.
[17] (1) Seseorang
pengendali takaful, ejen takaful, broker takaful atau ajuster boleh mendapatkan
nasihat Majlis Penasihat Syariah tentang perkara Syariah yang berhubungan
dengan perniagaan takafulnya dan pengendali takaful, ejen takaful, broker
takaful atau ajuster itu hendaklah mematuhi nasihat Majlis Penasihat Syariah.
(2) Sesuatu persatuan;—
(a) yang anggotanya merupakan pengendali
takaful, ejen takaful, broker takaful atau ajuster; atau
(b) yang anggotanya merupakan syarikat
insurans, ejen insurans, broker insurans atau ajuster insurans, yang ada
antaranya mengendalikan perniagaan takaful, boleh mendapatkan nasihat Majlis
Penasihat Syariah tentang perkara Syariah yang berhubungan dengan perniagaan
takaful anggotanya dan persatuan itu dan anggotanya yang mengendalikan
perniagaan takaful hendaklah mematuhi nasihat Majlis Penasihat Syariah.
(3) Dalam seksyen ini, “Majlis Penasihat
Syariah” ertinya Majlis Penasihat Syariah yang ditubuhkan di bawah subseksyen
16b(1) Akta Bank Negara Malaysia 1958.
[18] Akta Bank Negara
Malaysia 2009 [Akta 701].
[19] Yang di-Pertuan
Agong boleh, atas nasihat Menteri setelah berunding dengan Bank, melantik
daripada kalangan orang yang berkelayakan dalam Shariah atau yang mempunyai
pengetahuan atau pengalaman dalam Shariah dan dalam perbankan, kewangan,
undang-undang atau apa-apa disiplin yang berkaitan sebagai anggota Majlis
Penasihat Shariah.
[20] (2) Mana-mana institusi kewangan Islam
berkenaan dengan perniagaan kewangan Islamnya, boleh—
(a) membuat rujukan
untuk mendapatkan suatu keputusan; atau (b) mendapatkan nasihat, Majlis
Penasihat Shariah mengenai operasi perniagaannya bagi menentukan bahawa ia
tidak melibatkan apa-apa unsur yang tidak selaras dengan Shariah.
[21] (2) Sebagai
tambahan, Bank juga boleh menentukan standard yang berhubungan dengan mana–mana
perkara yang berikut yang tidak menghendaki penentuan hukum Syarak:(a) tadbir
urus Shariah termasuk—
(i) fungsi dan
kewajipan lembaga pengarah, pegawai kanan dan anggota jawatankuasa Shariah
suatu institusi berhubungan dengan pematuhan Shariah;
(ii) kehendak
layak dan sesuai atau kehilangan kelayakanseorang anggota jawatankuasa Shariah;
dan
(iii) fungsi pematuhan Shariah
dalaman; dan
[23] Surianom Miskam
and Muhammad Amrullah Nasrul Miskom. (2013). Shariah Governance in Islamic
Finance: The Effects of The Islamic Financial Services Act 2013.
Proceeding
of the World Conference on Integration of Knowledge (WCIK 2013), Langkawi,
Malaysia. 25-26 November 2013.
[24] 1) Suatu
institusi dan mana–mana pengarah, pegawai atau pengawal institusi itu
hendaklah—
(a) memberikan
apa–apa dokumen atau maklumat yang berada dalam pengetahuannya atau yang boleh
didapati olehnya yang dikehendaki oleh jawatankuasa Shariah; dan
(b) memastikan bahawa
dokumen atau maklumat yang diberikan di bawah perenggan (a) adalah
tepat, lengkap, tidak palsu atau tidak mengelirukan dalam apa–apa butir
material, bagi membolehkan jawatankuasa Shariah itu menjalankan kewajipannya
atau melaksanakan fungsinya di bawah Akta ini.
(2) Kecuali
sebagaimana yang diperuntukkan dalam seksyen 36, anggota jawatankuasa Shariah
tidak boleh mendedahkan apa–apa dokumen atau maklumat yang diberikan di bawah
subseksyen (1) kepada mana–mana orang lain..
[25] Abdul Hakim
Othman. Muzakarah
Penasihat Syariah Kewangan Islam Kali Ke-9 10 November 2014 Bersempena KLIFF
2014 .
[26] Ruzian Markom et
al., (2011). Adjuction of Islamic Banking and Finance Cases in the Civil Courts
of Malaysia. European Journal of Law and Economics, 1–34. doi:
10.1007/s10657-011-9249-4,
Tiada ulasan:
Catat Ulasan